Koudemiddelen en F-gassen: wat verandert er
Alles wat je moet weten
F-gassen zijn ‘gefluoreerde broeikasgassen’: kunstmatige gassen die een cruciale rol vervullen voor de werking van warmtepompen en airconditioning. F-gassen hebben geen effect op de ozonlaag, maar veel van deze gassen hebben een hoge Global Warming Potential (GWP), wat betekent dat ze flink kunnen bijdragen aan de klimaatverandering wanneer ze vrijkomen in de atmosfeer. Er gaat de komende jaren veel veranderen op het gebied van koudemiddelen. Hieronder leest u wat u moet weten over de regelgeving rondom F-gassen.
Veranderde regelgeving en de gevolgen voor u
De regels voor het gebruik, onderhoud en de installatie van warmtepompen en airco's met F-gassen worden aangescherpt. Het doel is het bevorderen van het gebruik van alternatieve koudemiddelen en het hergebruik van gerecyclede of teruggewonnen koudemiddelen. Voor installateurs is het belangrijk om bekend te zijn met de veranderde regelgeving.
Impact van de aangescherpte regels voor F-gassen
De regels zijn vastgelegd in de F-gassenverordening (EU 2024/573). In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, schrijft de nieuwe F-gasverordening geen onmiddellijk verbod op gefluoreerde koudemiddelen voor, maar een versnelde afbouw van F-gasquota. De maximale hoeveelheid F-gassen die jaarlijks mag worden geproduceerd gaat stap voor stap omlaag.
- Gevolg: verminderd aanbod van bepaalde koudemiddelen en stijgende prijzen voor die koudemiddelen door de toenemende schaarste
Daarnaast worden maxima ingevoerd voor het GWP (Global Warming Potential of aardopwarmingsvermogen) van koudemiddelen. Deze aanpak is bedoeld om geleidelijk nieuwe koudemiddelen te introduceren.
- Gevolg: fabrikanten schakelen voor nieuwe warmtepompen geleidelijk over op alternatieve koudemiddelen met een lage GWP en een veel geringere impact op milieu en klimaat. Dit zijn vaak natuurlijke koudemiddelen zoals propaan (R290). Deze koudemiddelen zijn volgens de F-gassenverordening ook in de toekomst toegestaan.
Belangrijkste veranderingen
Nieuwe warmtepompen en airco’s: maximale GWP
Per productgroep gaat een maximaal toegestane GWP (Global Warming Potential of aardopwarmingsvermogen) -waarde gelden. Warmtepompen en airco’s met een koudemiddel met een GWP hoger dan de vastgestelde maximale waarde, mogen na een bepaalde datum niet meer op de EU-markt worden gebracht. De maximale GWP-waarde en de ingangsdatum variëren afhankelijk van het type warmtepomp of airco (zie tabel hieronder).
| Toesteltype (warmtepompen en airco) |
Regel / maximale GWP | Met ingang van 1 januari |
|---|---|---|
| Split | ||
| Single split < 3 kg koudemiddel | 750 | 2025 |
| Split lucht-water ≤ 12 kW | 150 | 2027 |
| Split lucht-lucht ≤ 12 kW | 150 | 2029 |
| Split > 12 kW | 750 | 2029 |
| Split > 12 kW | 150 | 2033 |
| Alle Splits | F-gassen verboden | 2035 |
| Monoblock | ||
| ≤ 50 kW | 150 | 2027 |
| > 50 kW | 150 | 2030 |
| ≤ 12 kW: | F-Gassen verboden | 2032 |
Bestaande installaties: geen gevolgen
Producten die al vóór de uiterste datum op de markt zijn gebracht, mogen gedurende hun gehele levensduur worden verkocht, geïnstalleerd, gebruikt en onderhouden. U kunt er vanuit gaan dat producten die u via de reguliere kanalen afneemt, voldoen aan de nieuwe regelgeving, ook na bovenstaande data. Verder gelden de regels niet voor bestaande warmtepomp- en airco-installaties: deze kunnen ook na de genoemde data blijven draaien, ongeacht het koudemiddel dat ze bevatten.
Onderhoud/service: regels bijvullen
Ook voor het bijvullen van koudemiddelen in bestaande installaties wordt de regelgeving aangescherpt. Voor installateurs van lucht-waterwarmtepompen en/of airco’s heeft dit vooral vanaf 2032 gevolgen.
- Vanaf 1 januari 2026:
Verbod op het bijvullen van warmtepompen en airco’s met nieuw geproduceerd koudemiddel met een GWP ≥ 2500. Geregenereerd of gerecycled koudemiddel met een GWP ≥ 2500 mag nog tot 1 januari 2032 worden gebruikt.
- Vanaf 1 januari 2032:
Voor alle koelapparatuur (behalve chillers) geldt een verbod op het gebruik van nieuw koudemiddel met een GWP ≥ 750.
Hoewel koudemiddelen met een GWP <2500 voorlopig nog mogen worden bijgevuld, wordt er sterk gestuurd op het gebruik van koudemiddelen met een lagere GWP.
Warmtepompen en airco’s Nefit Bosch: geen restricties aan onderhoud
De huidige generatie warmtepompen en airco’s van Nefit Bosch bevat koudemiddelen met een GWP van 3 tot maximaal 2088. De bovenstaande regels met betrekking tot het bijvullen van koudemiddelen zijn daarom niet van toepassing. Er is op grond van de nieuwe regels geen restrictie voor wat betreft het onderhoud en bijvullen van Nefit Bosch warmtepompen.
Voor de goede orde: regulier onderhoud aan bestaande warmtepompen en airco’s blijft uiteraard toegestaan ongeacht het koudemiddel dat ze bevatten. De regelgeving heeft alleen betrekking op het gebruik van F-gassen bij service en onderhoud.
Meer informatie over geregeneerde koudemiddelen leest u hier.
Hoe zit het met de warmtepompen en airco’s van Nefit Bosch
Nefit Bosch is voorstander van het gebruik van koudemiddelen met een zo laag mogelijk impact op het klimaat. We werken al jaren aan een gefaseerde afbouw van het gebruik van F-gassen in onze warmtepompen en aircosystemen. Onze producten voldoen te allen tijde aan de geldende regelgeving.
Voor lucht-water warmtepompen stapt Nefit Bosch gefaseerd over op koudemiddelen met een lagere GWP. Zo is het koudemiddel R410A in nieuwere modellen, zoals Bosch Compress 3400i, vervangen door het kostenefficiënte koudemiddel R32, waarmee de GWP-waarde wordt verlaagd van 2088 tot 675. R32 is ook het koudemiddel dat Nefit Bosch toepast in zijn huidige aircosystemen.
Een verdere verlaging naar een GWP onder de 150 is vereist vanaf 2027 (voor monoblock en split systemen). Met de introductie in 2023 van de nieuwe generatie Bosch Compress 5800i warmtepompen die R290 bevatten, beter bekend als propaan, gaan we naar een GWP van slechts 3. Een van de uitdagingen rondom de toepassing van propaan als koudemiddel is dat het beperkingen met zich meebrengt. Zo resulteren de eigenschappen van propaan in grotere buitenunits en moet hiervoor een veiligheidsafstand worden aangehouden tot bijvoorbeeld ramen, deuren en ontstekingsbronnen.
Overzicht Nefit Bosch warmtepompen en impact van de EU F-gassenverordening
| Koudemiddel | GWP | Ingebruikname tot | Bijvullen koudemiddel | Bijzonderheden | |
|---|---|---|---|---|---|
| Nefit EnviLine Monoblock | R410A | 2088 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Nefit EnviLine Split | R410A | 2088 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 2000 | R32 | 675 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 3400 t/m 10 kW | R32 | 675 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 3400 12 - kW | R410A | 2088 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 3800 | R134a | 1430 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 5800 | R290 | 3 | Onbeperkt | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 7400 | R410A | 2088 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 7800 | R410A | 2088 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 3000 AWP <50 kW | R32 | 675 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 3000 AWP >50 kW | R32 | 675 | 1-1-2030 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
| Compress 7000 | R410A | 2088 | 1-1-2027 | Geen einddatum* | *mits geregenereerd |
Certificering: aandachtspunten voor installateurs
- Certificering: het blijft voor installateurs verplicht om gecertificeerd te zijn voor het werken met F-gassen. Nieuw is dat deze verplichting ook geldt voor het werken met natuurlijke koudemiddelen zoals propaan (R290), CO₂ (R744) en ammoniak (R717), ongeacht de hoeveelheid koudemiddel.
- Hercertificering: vanaf de inwerkingtreding van de nieuwe verordening is het verplicht om elke zeven jaar een hercertificering te ondergaan. De precieze invulling hiervan wordt nog nader bepaald.
- Persoonscertificaat F-gassen: als u met F-gassen werkt moet u een persoonscertificaat (BRL 200 certificaat) hebben. U krijgt het certificaat F-gassen als u het een examen haalt bij een erkende instelling.
Voor meer informatie over de nieuwe certificeringseisen die in 2025 vanuit de herziene F-gassenverordening worden gesteld voor monteurs en installateurs verwijzen we naar de drie erkende exameninstellingen in Nederland:
STEK, Stichting Emissiepreventie Koudetechniek
STE Examenbureau BV
PBNA
Opleider ROVC heeft een handige keuzehulp voor installateurs.
Niet gecertificeerd? Dan kan je ook gebruik maken van de F-gassenservice van Nefit Bosch.
Wat zijn geregenereerde koudemiddelen
Geregenereerd koudemiddel is koudemiddel dat is teruggewonnen uit bestaande installaties, gezuiverd en opnieuw gebotteld volgens specificaties die vergelijkbaar zijn met nieuw koudemiddel. Het wordt getest op kwaliteit en voldoet aan de normen zoals vastgelegd in de F-gassenverordening. Het geregenereerde koudemiddel wordt opnieuw ingezet in installaties, zonder kwaliteitsverlies.
Voordelen
- Beschikbaarheid: voor nieuwe productie van veel koudemiddelen gelden strenge quota en uitfaseringen, geregenereerd koudemiddel is een alternatieve bron.
- Toegestaan: ondanks de afbouw van F-gassen (HFK’s) mogen geregenereerde koudemiddelen (zoals R410A en R134a) nog steeds worden gebruikt in bestaande installaties binnen EU-regelgeving.
- Kostenbesparing: geregenereerde koudemiddelen zijn vaak goedkoper dan nieuw geproduceerde koudemiddelen.
- Duurzaamheid: hergebruik verlaagt de behoefte aan nieuw geproduceerde F-gassen (HFK’s), wat de milieu-impact verkleint.
Hoe kom je aan geregenereerd koudemiddel?
Als gecertificeerd installateur kun je geregenereerd koudemiddel verkrijgen via erkende leveranciers. Zij bieden een all-in prijsmodel zonder verborgen kosten, wat het proces transparant en kostenefficiënt maakt.
Prijsvergelijking: geregenereerd vs. nieuw koudemiddel
- Geregenereerd koudemiddel: de prijs van geregenereerd koudemiddel kan (op termijn) lager liggen dan die van nieuw koudemiddel.
- Nieuw koudemiddel: de prijzen van nieuw koudemiddel zijn de afgelopen jaren aanzienlijk gestegen. Bijvoorbeeld, de prijs van R404A is sinds 2014 met een factor van 3,1 tot 12,9 gestegen, afhankelijk van de toeleveringsketen. Nieuwe koudemiddelen zullen naar verwachting duurder worden, naarmate de beschikbare hoeveelheden kleiner worden.
Tijdlijn en aanbevelingen voor installateurs
| Datum | Verandering |
|---|---|
| 1 jan 2025 | Verbod op bijvullen koelapparatuur met nieuw koudemiddel GWP ≥ 2500. |
| 1 jan 2026 | Verbod op bijvullen airco's en warmtepompen met nieuw koudemiddel GWP ≥ 2500. |
| 1 jan 2027 | Max GWP 150 voor split lucht-water ≤ 12 kW en monoblocks ≤ 50 kW. |
| 1 jan 2029 | Max GWP 150 voor split lucht-lucht ≤ 12 kW; max GWP 750 voor splits > 12 kW. |
| 1 jan 2030 | Max GWP 150 voor monoblocks > 50 kW. |
| 1 jan 2032 | Verbod op alle monoblocks met F-gassen; max GWP 750 voor koelapparatuur (behalve chillers). |
| 1 jan 2033 | Max GWP 150 voor splits > 12 kW. |
| 1 jan 2035 | Verbod op alle splits ≤ 12 kW met F-gassen. |
Aanbevelingen
- Inventariseer: controleer welke koudemiddelen u momenteel gebruikt en welke apparatuur u installeert.
- Voorraadbeheer: beperk de inkoop van koudemiddelen met een hoge GWP (>2500) en focus op alternatieven.
- Opleiding: zorg ervoor dat u en uw team gecertificeerd zijn voor het werken met natuurlijke koudemiddelen.
- Klantencommunicatie: informeer je klanten over de aankomende veranderingen en adviseer hen over duurzame alternatieven.
- Lekdetectie: implementeer systemen voor lekdetectie en zorg voor een nauwkeurige administratie, conform de nieuwe eisen.
Meer gedetailleerde informatie en updates vindt u hier:
Meer over F-gassen en HFK's
Niet alle F-gassen zijn hetzelfde. Binnen de HVAC (Heating Ventilation Airconditioning) -branche en industriële sector onderscheiden we verschillende typen:
HFK's (Hydrofluorkoolwaterstoffen)
HFK's zijn over het algemeen de meest gebruikte F-gassen in de HVAC-sector en komen voornamelijk voor in airco's en warmtepompen. Ze hebben geen negatieve invloed op de ozonlaag, maar hun hoge Global Warming Potential (GWP) maakt ze problematisch voor het milieu. Veelvoorkomende HFK's zijn:
- R-410A (GWP: 2088) - Veelgebruikt koudemiddel, maar wordt uigefaseerd;
- R-32 (GWP: 675) - Wordt gezien als een tussenoplossing met lagere milieu-impact;
- R-134a (GWP: 1430) – Nog steeds aanwezig in koelsystemen, maar niet toekomstbestendig.
Wetgeving en uitfasering
De Europese Unie heeft regels opgesteld om HFK's met hoge GWP-waarden uit te faseren. Vanaf 2025 worden bepaalde HFK's verboden in nieuwe systemen en fabrikanten stappen over op lagere GWP-alternatieven zoals HFO's en natuurlijke koudemiddelen, zoals propaan.
HFO's (Hydrofluoroolefinen)
Deze F-gassen worden vaak als mogelijke opvolgers van HFK's benoemd. Dat komt doordat ze een veel lagere GWP hebben. De meest bekende voorbeelden zijn R-1234yf en R-1234ze. Deze koudemiddelen hebben een GWP van respectievelijk 1 en ongeveer 6, waardoor ze veel minder impact op het milieu hebben dan andere F-gassen.
Hoewel deze F-gassen potentie hebben, worden ze nog niet geïmplementeerd in warmtepompen. Je komt ze voornamelijk tegen in airco's van auto's en industriële koelsystemen. In de toekomst worden deze koudemiddelen onder de nieuwe Europese PFAS-wetgeving verboden.
Natuurlijke koudemiddelen: toekomst van warmtepompen
De meest duurzame oplossing voor de HVAC-sector ligt bij natuurlijke koudemiddelen die nauwelijks bijdragen aan klimaatverandering. De twee belangrijkste koudemiddelen in deze categorie zijn R290 (propaan) en R744 (CO₂).
R290, dat wordt gebruikt in warmtepompen zoals de Compress 5800i AW, is een energie-efficiënt koudemiddel met een GWP van minder dan 10. Dit maakt het een milieuvriendelijk alternatief voor HFK's en HFO's. Propaanwarmtepompen vereisen wél veiligheidsmaatregelen bij installatie. Het is namelijk licht ontvlambaar.
Een ander veelbelovend koudemiddel is R744. Dit koudemiddel heeft een GWP van slechts 1. Het wordt voornamelijk toegepast in commerciële en industriële warmtepompen, waar het een thermodynamische werking heeft. Het vereist echter hogere systeemdrukken, waardoor installateurs gespecialiseerde kennis nodig hebben voor de installatie en het onderhoud van deze systemen. Bovendien verbruiken R744-installaties relatief veel energie, waardoor dit koudemiddel voor kleinere warmtepompen niet interessant is.
Wat houdt de nieuwe F-gassenverordening precies in?
Wanneer gaat de nieuwe regelgeving in?
Wat betekent GWP?
Mag ik nog installaties met R410A plaatsen?
Wat gebeurt er met bestaande installaties?
Mag ik koudemiddel bijvullen na de uitfasering?
Hoe kom ik aan geregenereerd koudemiddel?
Wat is het verschil tussen gerecycled en geregenereerd koudemiddel?
Moet ik opnieuw certificeren?
Welke administratie moet ik bijhouden?
Nefit Bosch
Auteur / schrijver bij Nefit Bosch